• Vergroot lettergrootte
  • Standaard lettergrootte
  • Verklein lettergrootte
E-mail Afdrukken PDF

Kerk en Kapel; Agatha Capel geschiedenis 


Geschiedenis van de Agatha Capel in Kapel-Avezaath

De Nederlands Hervormde kerk van Kapel-Avezaath dankt haar naam aan de heilige Maagd Agatha waaraan het schip van de kerk op 2 mei 1321 werd gewijd. De heilige Maagd Agatha leefde op Sicilië en werd in het jaar 251 gestenigd in Catania.

Het koor is rond het jaar 1400 gebouwd en in de 16e eeuw vernieuwd. De kapel had een ingang in de Noord gevel. Sporen van deze ingang zijn zowel binnen als buiten in het metselwerk zichtbaar. Leuk om te weten is dat bij elke kerk het koor gebouwd is naar het oosten, daar waar de zon (het licht) opkomt. De doophekken zijn pas later geplaatst, in de l8e eeuw. Ook de preekstoel is uit deze tijd.

De gehele kerk is in 1978 grondig gerestaureerd, zelfs het dak ging eraf. Bij het afgraven rond de kerk, er is zo'n 30 cm weggehaald, werd een oude altaarsteen gevonden. Deze is onder de altaartafel gelegd. Dit was mogelijk, omdat tijdens de restauratie ook vloerverwarming in de kerk werd aangebracht. Hierdoor kon de steen zonder veel moeite tussen de originele vloertegels worden gelegd. De stoelen die in de kerk staan zijn gekocht in 1978. Uit welk jaar de kerkbanken zijn is niet bekend.

In het begin had "De Agatha Capel" een houten torentje met een koperen klok. In de Tweede Wereldoorlog is deze omgesmolten. Nu hangt er een elektrische klok. Het houten torentje is in 1783 vervangen door een stenen toren gelijk aan die op de kerk in het dorp Est.

"De turf zolder" was vroeger de plaats waar, de naam zegt het al, turf opgeslagen werd. De turf (gedroogd veen) die diende als brandstof, werd in de winter door de diaconie aan de bevolking geschonken. Pas tijdens de restauratie is van deze zolder een beter toegankelijke ruimte gemaakt.

Jan Vermeulen heeft voor de Avezaathse kerkkrant in april 2009 onderstaande tekst geschreven over de Agatha Capel

Over de ontstaansgeschiedenis van de Agatha Capel in Kapel-Avezaath is niet veel bekend. In de Tielse kroniek, een in de 15de en 16de eeuw op schrift gestelde geschiedschrijving van Tiel en omgeving, staat in paragraaf 484 dat de kapel in Oud-Avezaath (Kapel-Avezaath) op 2 mei 1332 is ingewijd ter ere van de heilige Agatha. Tot op heden zijn er geen schriftelijke bronnen gevonden die dit feit kunnen onderbouwen. Het is verleidelijk te denken dat op de plaats van de kapel al vele eeuwen eerder een gebedshuis heeft gestaan. Helaas zijn er nog geen archeologische opgravingen in of rond de kapel verricht die hierover uitsluitsel zouden kunnen geven.
Dat Kerk- en Kapel-Avezaath een eeuwenoude relatie hebben is duidelijk. Er zijn nog steeds onduidelijkheden over tal van aspecten met betrekking tot de beide Avezathen, hetgeen vooral door de naam komt. Oorspronkelijk zal er alleen sprake zijn geweest van Avezaath. In oude geschriften van voor de 14de eeuw wordt alleen over Avezaath gesproken. Pas in de 14de eeuw wordt voor het eerst melding gemaakt van Oud-Avezaath, waarmee onderscheid werd gemaakt met Avezaath (Kerk-Avezaath). In de eeuwen die volgden wordt in oude documenten helaas nog vaak alleen van Avezaath gesproken zodat het niet altijd duidelijk is welke van beide Avezathen wordt bedoeld.
De naam Oud-Avezaath impliceert dat Kapel-Avezaath van oudere datum zou zijn dan Kerk-Avezaath. Uit schriftelijke bronnen is echter bekend dat de kerk in Kerk-Avezaath rond het jaar 1000 is gebouwd! Mogelijk heeft Kapel-Avezaath de oudste bewoningsgeschiedenis en heeft Kerk-Avezaath het oudste gebedshuis.
Hoogstwaarschijnlijk bestreek het oorspronkelijke dorp Avezaath het huidige gebied van beide Avezathen, waarbij het zwaartepunt in Kapel-Avezaath (Oud-Avezaath) lag. Mogelijk was het stichtten van de kapel de aanleiding zich te onderscheiden door middel van Oud-Avezaath. De belangrijkheid van beide Avezathen wisselde mogelijkerwijs. Je moet je voorstellen dat het stichten van een kerk in de middeleeuwen niet alleen een religieuze daad was maar ook een middel om je macht te tonen. Een heer die een kerk stichtte moest wel een machtig en rijk man zijn. Volgens de Tielse kroniek zou de kapel in Kapel-Avezaath in 1332 gebouwd kunnen zijn, hetgeen niet wil zeggen dat daarvóór geen gebedshuis heeft bestaan in Oud-Avezaath. De kapel is waarschijnlijk door een aanzienlijke heer gesticht. Het is niet denkbeeldig dat deze heer de hofstad Alden Aveseat bewoonde, welke al in oude akten van rond 1400 wordt beschreven. Mogelijk wordt hier de plek bedoeld oostelijk van de huidige Aldenaaf aan het Laageinde.
Een kapel heeft een lagere status dan een kerk en behoorde vaak bij een kasteel of aanzienlijke woning. In beginsel was een kapel vaak een klein gebouwtje (steen of hout) waarin een heilige beeld stond, welke later werd uitgebouwd tot huiskapel of kerk.
Voor zover men weet hebben de Avezathen altijd één kerkelijke gemeente gevormd. De kapel viel onder de moederkerk gewijd aan St. Lambertus. Het is geen toeval dat op de noordelijke pijler van de toren van de St. Lambertus een muurschildering is aangebracht van de Heilige Agatha. Door deskundigen wordt deze afbeelding in de 14de eeuw gedateerd, waarmee de geloofwaardigheid van de Tielse kroniek alleen groter wordt.
De Heilige Agatha leefde van 225 tot 251 op Sicilië en is een door de Rooms-kaholieke kerk heilig verklaarde martelares. De muurschildering laat een wrede voorstelling zien. De borsten worden namelijk door twee beulen met tangen afgeknepen. De Heilige Agatha is de beschermheilige tegen vuur en aanverwante zaken zoals brand en vulkanische erupties wat te maken heeft met haar afkomst (Sicilië, vulkaan de Etna) en haar levensgeschiedenis.

Jan Vermeulen